Huawei: (s)pion in globaal schaakspel

De voorbije maanden werd Huawei wereldwijd afgeschilderd als internationale topspion voor de Chinese overheid. Wat is daarvan waar, waar komen de verhalen vandaan en wat zijn de gevolgen?

Het steekspel rond Chinese telecomreus Huawei houdt maar niet op. Het begon in de VS en ondertussen is het zelfs uitgebreid tot bij ons. Het bedrijf heeft de publieke opinie stilaan tegen, ook al rammelt het spionnenverhaal langs alle kanten. Hoe is het zo ver kunnen komen? Waar komt het verhaal vandaan en moeten we schrik hebben voor een Chinese indringer? Wat zijn de gevolgen? Ik zocht het voor je uit.

Disclaimer: er is al ongelooflijk veel gebeurd in dit verhaal. Dit artikel probeert voornamelijk een overzicht te schetsen van de grote lijnen. Wil je meer weten, klik dan zeker door op de vele links in dit artikel.

Disclaimer 2: dit artikel verscheen oorspronkelijk op 19 maart 2019. Gezien de recente ontwikkelingen hebben we dit artikel geüpdatet en opnieuw bovenaan onze website geplaatst. Onderaan vind je de laatste stand van zaken.

Het begin

Voor velen lijkt het alsof het Huawei-complot een relatief nieuw narratief is. In werkelijkheid begon het al in 2017 (en waarschijnlijk nog eerder voor de vele inlichtingendiensten) met een wet die in China werd aangenomen (maar volgens sommige bronnen niet afdwingbaar is): deze kon Chinese bedrijven verplichten om hun apparatuur open te stellen voor Chinese inlichtingendiensten, moesten zij dat nodig vinden voor informatievergaring.

Amper een jaar later maakt Huawei trots bekend dat het eindelijk een Amerikaanse telecomoperator weet te strikken om zijn toestellen te verspreiden in de VS. AT&T zal de nieuwe Mate 10 opnemen in zijn bundels; Huawei probeerde op dat moment al jaren om door te breken op de Amerikaanse markt, maar als verkoper van ‘losse’ toestellen is dat moeilijk. In de VS is koppelverkoop namelijk zodanig ingeburgerd dat slechts bitter weinig mensen een toestel kopen zonder bijbehorend abonnement.

Een week later ontploft die deal. AT&T laat weten dat het onder druk van de Amerikaanse overheid liever niet betrokken wordt in geopolitieke spelletjes, en Huawei is opnieuw bij af. Enorm frustrerend voor de grote baas van de smartphone-afdeling, Richard Yu, die op CES een bevlogen speech geeft over hoe de overheid eerlijke concurrentie beknot.

Communistische invloed?

Waar komt dat diepe wantrouwen vandaan? De grond van het Amerikaanse wantrouwen is gestoeld op het verleden van de oprichter van Huawei. Die werkte in het verleden als ingenieur voor het Chinese leger en staat bekend als vooraanstaand lid van de communistische (regerings)partij. Daardoor wordt het bedrijf ook vandaag nog nadrukkelijk gelinkt aan de Chinese overheid.

Dat heeft natuurlijk te maken met de protectionistische koers die Amerikaans president Donald Trump de afgelopen jaren voer in zijn land. Die begon haast bij het begin van zijn termijn een handelsoorlog met China, uiteraard om Amerika weer groot te maken. Hij beschuldigt het bedrijf van technologiediefstal en schending van het embargo tegen Iran. Trump voert eind 2018 de druk verder op door de Canadese overheid op te dragen de plaatselijke topvrouw van Huawei in hechtenis te nemen.

Bij De Tijd wijzen ze erop dat “telecomtechnologie en -infrastructuur strategisch en economisch gevoelig ligt.” Daarnaast zegt het eveneens dat er geen harde bewijzen zijn, maar “de vrees bestaat dat Huawei via de telecominfrastructuur die het levert aan telecomoperatoren en bedrijven, voor China een vehikel is om wereldwijd nuttige informatie en data in te zamelen. Achter de leverancier van netwerkinfrastructuur en smartphonemaker schuilt een gigantisch spionagebedrijf, klinkt het.”

5G-gedoe

Het draait natuurlijk niet om smartphones die ons zouden bespioneren, maar wel om de infrastructuurwerken waar Huawei eveneens een wereldspeler is. De 5G-technologie van Huawei zou minstens één à twee jaar voorlopen op die van de concurrentie. Reden genoeg om die te gebruiken, behalve wanneer je verwikkeld bent in een protectionistische handelsoorlog – of als er echt spionagegevaar dreigt natuurlijk.

Maar is dat gevaar er wel? Onder meer Alexander De Croo zei recent dat we op Belgische grond vandaag alleen weet hebben van Britse pogingen qua buitenlandse spionage (bij Belgacom, enkele jaren terug). De VS hebben de NSA (die enkele jaren geleden hun eigen enorme schandaal hadden) en de Britten hebben GCHQ. Genoeg voer voor de topmensen van Huawei om de Amerikaanse overheid aan te spreken op hun hypocrisie. Zij, zo stellen ze, hebben vooralsnog niet geprobeerd om Angela Merkel af te luisteren.

Paard van Troje

De ironie van een Amerikaanse handelsoorlog is natuurlijk dat protectionistische maatregelen, bedoeld om het land te beschermen van buitenlandse invloed, een wereldwijde schokgolf veroorzaakt. Om de eigen markt aan te trekken, voelen de Amerikanen zich niet te beroerd om hun bondgenoten in het spel te betrekken en in dit geval die bondgenoten op te roepen om in Europa eveneens een boycot te starten tegen Huawei.

Ondanks het gebrek aan bewijzen gaat de Belgische regering (tot zeker niveau) mee in dat spel. Bij de publieke opinie groeit het idee dat er toch meer aan de hand moet zijn – ‘waar rook is is vuur’ gebiedt een Vlaamse wijsheid. De CCB (Centrum voor Cybersecurity België) voert zelfs een diepgaand onderzoek naar de gevaren van Chinese inmenging in de Belgische infrastructuur (wie het niet zou weten: Huawei is vandaag al een belangrijke partner voor onze infrastructuur), voorlopig zonder aanwijzingen van spionage of andere ongein.

Sterker nog, de Britse inlichtingendiensten menen zelfs dat in het geval van Huawei de risico’s ‘beheersbaar’ zouden zijn. Concreet betekent dat dat de apparatuur van Huawei transparant genoeg is om ongewenste inmenging waar te nemen en onder controle te houden. Gek genoeg zijn enkele samenstellers van dat rapport toch begonnen met het verbannen van Huawei-apparatuur.

Europees onderzoek

De Belgische regering is niet alleen met zijn onderzoek. De EU maant ondertussen alle lidstaten aan om diepgaand onderzoek te voeren naar de mogelijke gevaren en veiligheidsproblemen. Maatregelen waar de Chinese ambassadeur voor de Europese Unie niet mee kan lachen; hij zegt dat “iemand grote moeite doet om een veiligheidsverhaal te verzinnen over dat bedrijf (Huawei, nvdr.).”

Gevolgen

De gevolgen van het hele verhaal zijn legio. Om te beginnen met het centrum voor cybersecurity dat Huawei vorige week opende in Brussel. Het is vrij letterlijk een ‘transparantiecentrum’ dat moet aantonen hoe Huawei werkt en waarom de bevolking (en natuurlijk de overheden) geen schrik moeten hebben van de telecomreus.

Een tweede gevolg is er eentje voor de Amerikaanse consument. Die krijgt almaar minder toegang tot innoverende technologie, zoals smartphones. Huawei is op dat vlak momenteel de tweede grootste fabrikant ter wereld, maar in de VS reflecteert zich dat vooralsnog niet. Daar zwaait Samung de plak, gevolgd door Apple en op de derde plek vinden we ietwat verrassend LG.

In de praktijk is er dus sprake van een duopolie (Samsung en Apple bezitten samen 75% van de markt) – een situatie die niet bevorderlijk is voor innovatie en ervoor zorgt dat de prijzen hoog blijven. Door Chinese technologie te weren, subsidieert Trump als het ware de marktleiders, aangezien zij zonder veel inspanningen te doen groot kunnen blijven.

Maar ook op het gebied van 5G-technologie kan deze handelsoorlog ervoor zorgen dat de VS achterop raakt. Zoals gezegd staat Huawei stevig op kop, ver voor de concurrentie. Ook voor België kan dat op termijn nefast zijn – al hebben we bij ons nog vele andere katten te geselen voor we ons daarover zorgen moeten maken (*kuch*frequentieveiling*kuch*).

En verder?

Huawei legt zich niet zomaar neer bij de gang van zaken. Het opende een transparantiecentrum in Brussel, maar tegelijk gaat het in het verweer. In de VS spande het bijvoorbeeld al een rechtszaak aan tegen de overheid voor het onwettig verbannen van diens producten. (Via deze link krijg je eveneens de mening van zeven Amerikaanse experts over het gevaar van Huawei. Spoiler: er is momenteel geen gegronde reden om aan te nemen dat de infrastructuur bedreigd wordt.)

Daar stopt het echter niet. Huawei liet vorige week namelijk weten dat het klaar is met een mogelijke vervanger voor Android. Het bedrijf houdt rekening met een scenario waarbij het de toegang wordt ontzegd tot Amerikaanse producten, zoals Android van Google. Net als Samsung ooit deed, sleutelden de Chinezen dus een eigen besturingssysteem bij elkaar. Al was dat bij Samsung uit vrees voor een monopolie, terwijl het voor Huawei een ongewild plan b is – voor als het echt niet anders kan.

Is Huawei een gevaar?

Er is momenteel geen gegronde reden om aan te nemen dat Huawei een Chinese spion is. Alle tekenen wijzen op een geopolitiek, protectionistisch spel in een handelsoorlog. Meer dan een spion is Huawei een pion die Trump behendig aanwendt om zijn schaakspelletje te winnen. In een handelsoorlog zijn feiten en bewijzen evenwel minder belangrijk dan politieke bondgenoten.

Wil je meer weten over hoe Huawei tegen de zaken aankijkt, dan kan je terecht op hun ‘facts’-pagina’s.

Update 21/5/2019

Het verhaal blijft maar uitdijen. Ondertussen heeft Google laten weten dat het Huawei niet langer toegang verleent tot nieuwe Android-licenties. Concreet betekent dat dat de fabrikant voor nieuwe modellen ofwel moet werken met de volledig opensource-variant van Android (een uitgeklede versie van wat we allemaal gebruiken) of moet overschakelen op een ander (eigen?) besturingssysteem. Aan die licentie hangt ook toegang tot de Play Store en GApps als GMail en Maps vast. Gebruikers zouden hun apps in principe niet meer kunnen updaten.

Dat weerhoudt Huawei er niet van om een dag later al een nieuw model uit te brengen, mét toegang tot de Play Store en GApps. Moegelijk is dit dan een van de laatste modellen die van Android gebruik kan maken. Dat dit toestel wél nog toegang krijgt tot Android heeft te maken met de maandenlange onderhandelingen die aan licenties vooraf gaan. Het is niet geweten voor hoeveel toestellen Huawei nog beschikt over goedgekeurde licenties (die niet kunnen worden ingetrokken.

Trump-factor

Hoe is het zo ver kunnen komen? Simpel: Trump heeft in een escalatie van de handelsoorlog met China beslist dat Huawei op een lijst terechtkwam waarbij Amerikaanse exporteurs een licentie moeten aanvragen om met de bedrijven op die lijst zaken te mogen doen. Huawei is een belangrijke pasmunt waar de Amerikaanse overheid momenteel niet op wil toegeven, waardoor het licentieaanvragen gewoonweg weigert. Google heeft weinig andere keuze dan het spel mee te spelen als het zelf geen sancties wil oplopen.

Reacties en meer

Bij Huawei lopen de reacties momenteel uiteen: het officiële standpunt zegt dat het altijd een belangrijke partner is geweest voor de uitbouw en uitwerking van het Android-platform en dat ze dat ook in de toekomst willen blijven doen.

Ondertussen is er alweer een nieuw (klein) hoofdstuk bekend gemaakt: het handelsverbod is gedeeltelijk teruggeschroefd, waardoor Huawei in staat is om belangrijke partners in de VS (en elders) te blijven ondersteunen van support. Ook consumenten krijgen alvast tot 19 augustus updates toe op de toestellen die ze al hebben. Belangrijke voetnoot: veiligheidsupdates komen in principe nooit in het gedrang, ook niet als het verbod opnieuw volledig in werking treedt, zolang Huawei deze zelf ondersteunt.

Het gaat snel momenteel, dus het verhaal wordt ongetwijfeld vervolgd.