Een slimme thermostaat: alle voordelen en nadelen
Ben je op zoek naar een slimme thermostaat? Dan ben je wellicht niet alleen. Verschillende factoren drijven steeds meer mensen naar slimme oplossingen voor de hedendaagse energiecrises.
Een slimme thermostaat vervangt zijn klassieke tegenhanger met als doel efficiënter te verwarmen. Een verwarmingsinstallatie aanpassen is evenwel niet zo makkelijk of ongecompliceerd als het vervangen van pakweg je koelkast. Er zijn heel wat factoren waarmee je rekening moet houden voor je aan de slag gaat. Om te beginnen moet je je zelfs afvragen: is dit wel voor mij?
We zetten de voor- en nadelen even op een rij aan de hand van de Netatmo Smart Thermostat. Een volledige review van dit specifieke systeem komt later nog aan bod. Geen zin om het volledige artikel te lezen? Scroll dan meteen door naar het overzicht onderaan.
Waarom zou je het doen?
Er zijn vandaag meer dan genoeg redenen om te zoeken naar oplossingen voor de oplopende energiefactuur. Wie ecologisch is ingesteld, zal zeggen dat zijn motivatie minstens deels is ingegeven door een idealistische wens om zijn huis groener te verwarmen. Voor het overgrote deel draait het natuurlijk om de centjes. De gasprijzen zijn historisch hoog en er is niet meteen zicht op beterschap. Bovendien dreigen gelijkaardige scenario’s zich de komende jaren te herhalen.
Een slim verwarmingssysteem kan je niet alleen helpen om meer inzicht te krijgen in hoe en wanneer je verbruikt, maar het kan je eveneens helpen om dat verbruik te optimaliseren. Volgens Netatmo kan je jaarlijks 7% besparen op je energierekening door de verwarming 1°C lager te zetten, in de praktijk zou dat nog meer kunnen zijn als je kamers afzonderlijk kan gaan verwarmen – uit oudere reviews kan je merken dat Netatmo dat vroeger zelf ook claimde met veel hogere cijfers, maar omdat zulke beweringen moeilijk aan te tonen zijn, hebben ze die verwijzingen (op hun eigen site althans) verwijderd.
Joepie, een thermostaat
Wie, begrijpelijkerwijze, niet warm wordt van diepgaande inzichten opgedaan uit thermostaten, heeft wellicht nooit op een appartement gewoond met een gemeenschappelijk verwarmingssysteem. Toen we nog in Berchem woonden, verwarmde onze blok op mazout en het verbruik daarvan werd gemeten aan de hand van calorimeters. Eenmaal per jaar werden die uitgelezen en aan de hand daarvan werd jouw factuur berekend. Daar hadden we doorheen het jaar dus erg weinig zicht of controle op.
Op ons appartement moesten we ons daarbovenop behelpen zonder een thermostaat. Het enige dat we konden doen, was de verwarmingskranen open- of dichtdraaien. Een beetje op goed geluk, dus. Deze vervangen door een slim systeem (dat kan ook in een gemeenschappelijk systeem met Netatmo) of op z’n minst thermostatische kranen was een mogelijkheid, maar kostte geld en redelijk wat planning aangezien het hele gebouw dan moest worden drooggezet.
Toen we verhuisden naar een halfopen bebouwing met een oppervlakte die ruim dubbel zo groot was, waren we nog het meest enthousiast over het vooruitzicht aan een thermostatische bediening. Hemels. Maar dan begint het: hoe werkt zo’n systeem juist? Wat betekenen de cijfers op thermostatische radiatorkranen? Wat is de efficiëntste manier om zo’n groter huis te verwarmen, en het toch nooit (te) koud te hebben?
Moeilijke vergelijking
De recente verhuis maakt het dus moeilijk om een grondige vergelijking te kunnen maken tussen het klassieke systeem dat er al was, en het slimme systeem van Netatmo. We gebruikten het vorige immers alleen eind september, in oktober en november. Toen nog ‘warmere maanden’.
Niettemin bleek al snel dat een slim systeem heel wat voordelen heeft, of toch voordelen kàn hebben. Want het was wanneer ik de Netatmo Smart Thermostat had geïnstalleerd, in combinatie met enkele slimme radiatorkranen, botste ik meteen op dezelfde vragen: wat is nu de meest efficiënte manier om dit te gebruiken? Is het wel gezond voor mijn verwarmingsinstallatie? Zetten de slimme kranen niet te veel druk op mijn leidingen? Ik ging op zoek naar antwoorden.
Hoe we het eerst deden
Voor we begonnen met een slimme thermostaat, beschikte ons huis over een draadloze Honeywell. Een prima toestel, dat dankzij de draadloze verbinding makkelijk werd meegenomen van de keuken, naar de leefruimte en zelfs op de slaapkamers. Het gaf meteen een eerste inzicht: als je radiatorkranen (thermostatisch of gewoon) hebt afgesteld, moet je daar ook rekening mee houden wanneer je de thermostaat in een andere ruimte gaat plaatsen.
In je leefruimte wordt bijvoorbeeld aangeraden om alle kranen volledig open te draaien. Daardoor warmt die ruimte het snelst op, en zal je thermostaat afslaan wanneer in die ruimte de gewenste temperatuur is bereikt. Op slaapkamers, op de overlopen, in de badkamer,… zijn de kranen lager afgesteld, want daar hoeft het vaak geen 25° te worden. Zet je de thermostaat dus in één van die ruimtes, dan zal je leefruimte veel warmer worden dan wat je voor ogen had omdat die andere ruimte trager (of niet) de gewenste temperatuur bereikt.
Waarom maakt dat uit, hoor ik je denken? ‘Een thermostaat verplaats je toch niet?’ Normaal gezien hou je de thermostaat inderdaad op steeds op dezelfde plek. Wij merkten echter dat de kinderkamer sneller afkoelde dan de woonkamer, waardoor we ‘s nachts wilden bijverwarmen op de slaapkamer van onze zoon. Dus moesten we beginnen spelen met de kranen: de kraan op de kinderkamer helemaal open en in de woonkamer wat meer toe – ‘s nachts heeft het geen zin om de living te verwarmen tot 21° of meer – want daar mocht het wat meer afkoelen.
De thermostaat stond dan overdag in de woonkamer en ‘s nachts op de kinderkamer, met bijgestelde radiatorkranen. Het was regelmatig een gedoe om die kranen juist op elkaar af te stellen. Was er maar een systeem dat je per kamer kon instellen. Toen kwam de vraag van Netatmo (ook gekend van hun andere oplossingen) of we het eens wilden proberen met hun Smart Thermostat. Als geroepen!
Installeren
Voor de Netatmo Smart Thermostat vind je op hun website een heleboel filmpjes om je te helpen met de installatie van een slim exemplaar. Doorgaans is het het makkelijkst als je een vaste thermostaat vervangt: gewoon het nieuwe exemplaar erop en de verbinding met je CV-ketel is klaar; je gebruikt hiermee de relais (een soort aan/uit-knop) van je vorige toestel dat al verbonden is met de ketel. Het nieuwe relais – wat zorgt voor de verbinding van je Netatmo met internet en zo zorgt voor de slimme component – steek je dan in een stopcontact in de buurt.
Heb je zoals wij een draadloze thermostaat (of geen omdat het een nieuwbouw of renovatie is), dan heb je wat meer stappen te doorlopen. In de uitgebreide review ga ik hier dieper op in, maar sta me toe het te zeggen in de woorden van René Leclère, verwarmingsspecialist van de Boomse firma Asaniverko: “Je hebt veel geluk gehad.”
René was zo vriendelijk om onze verwarmingsinstallatie te komen beoordelen en enkele tips te geven rond (slimme) verwarming. Zijn citaat slaat op het gegeven dat je om een draadloze thermostaat te installeren je de CV-ketel moet openen, iets wat algemeen wordt afgeraden.
Vervang je een draadloze thermostaat, dan heb je het voordeel dat je vrij eenduidig kabels moet verwijderen en weer toevoegen. Vervang je een vast exemplaar door een draadloos, dan moet je goed uit je doppen kijken dat je de juiste draden verwijdert en installeert. De handleiding, met name de video, van de Netatmo Smart Thermostat begeleidt je heel goed bij dit proces, maar een CV-ketel is een gevoelig apparaat dat duur kan uitvallen bij een foutje. Een specialist inschakelen is daarom de beste optie.
Voor een goede en veilige installatie spreek je best eens met een verwarmingsinstallateur
Dat is natuurlijk makkelijk gezegd, maar de ‘officiële’ partners/installateurs die je via Netatmo zal vinden, reageerden ofwel niet op mijn vraag, of zeiden dat ze het te druk hadden voor het installeren van een thermostaat. Jammer.
Ik deed het dan maar zelf, maar kwam er later achter dat haast iedere verwarmingsinstallateur (dat is nog iets anders dan een loodgieter, maar dat terzijde) dat wél voor je zal doen. Doe je het toch zelf, begin dan met het uitschakelen van de zekering voor je CV. Kwestie van de volgende stap levend te bereiken.
Eén slimme kraan? Overal slimme kranen
In het testpakket van de Netatmo Smart Thermostat bevonden zich eveneens twee slimme radiatorkranen. Deze smart valves staan je toe om je ruimtes afzonderlijk te gaan instellen. Wil je dat het op je slaapkamer maximaal 19° wordt, terwijl jouw bureau gerust de 21° mag aantikken, dan zorg je daar makkelijk voor met deze kranen, zonder dat je ooit aan de radiators manueel moet gaan bijstellen.
Makkelijk, toch? Ja, maar: René van Asaniverko vertelde dat wanneer je begint met slimme radiatorkranen, zoals die van Netatmo, je best meteen overàl zulke kranen installeert. Je kranen zorgen immers voor een warmtevraag die ervoor zal zorgen dat alle ruimtes zonder slimme kraan ook mee worden verwarmd, wat zorgt voor een hoger verbruik.
Ik maak het graag even concreet: zoals eerder gezegd, wilden we onze kinderkamer ‘s nachts kunnen opwarmen zodat het nooit te koud wordt. Daar installeerden we een slimme Netatmo-kraan, die ervoor zorgt dat het kwik nooit onder een bepaalde temperatuur zal zakken. Wanneer deze in werking treedt, worden alle andere elementen in huis zonder slimme kraan ook warm. De slimme kranen zorgen er namelijk voor dat de radiator toe blijft wanneer die niet moet werken, bijvoorbeeld ‘s nachts, en open gaat wanneer het schema stelt dat die bepaalde ruimte moet opwarmen.
‘Domme’ kranen moet je dus manueel open- en toedraaien, of ze zullen opwarmen wanneer je CV draait. Daarom raden specialisten aan om, voor het beste effect te bekomen, te werken met slimme kranen op àl je radiators. Ook Netatmo raadt je aan om meteen overal te werken met slimme knoppen.
Efficiëntie en gebruiksgemak
Inderdaad, als je overal een slimme radiatorkraan zet, zal je een efficiënte werking krijgen, op basis van de karakteristieken van die specifieke ruimte. Slimme thermostatische systemen houden er namelijk rekening mee hoe goed de ruimte geïsoleerd is om te bepalen hoe lang de kraan open moet staan.
Stel je bijvoorbeeld in dat je om 17u na het werk wil thuiskomen bij 20°, dan zal een slimme thermostaat voor iedere ruimte apart op het juiste moment de kraan openzetten, zodat je nooit langer verwarmt dan nodig. Iedere ruimte zal op het aangegeven tijdstip de gevraagde temperatuur bereiken, en niet meer. Je spaart dan uit omdat traditionele thermostatische radiatorknoppen een zekere vertraging hebben doordat de balg binnenin tijd nodig heeft om uit te zetten.
Bovendien kan je de slimme knoppen makkelijk bedienen vanop afstand en zijn ze veel duidelijker om in te stellen. Immers: weet jij waarvoor de stand ‘3’ staat bij een thermostatische kraan? De kranen van Netatmo stel je gewoon in met graden celsius en ze kennen geen vertraging.
Overbelasting vermijden
Voordelen, jawel. Maar ook nadelen. Ondanks wat je her en der leest, kan het bijvoorbeeld erg nadelig zijn om op àl je verwarmingselementen een slimme kraan te zetten als je verwarmingsinstallatie daar niet op voorzien is. Het onze beschikt bijvoorbeeld niet over een bypass aan de ketel. Dat betekent dat wanneer alle radiatoren toegedraaid zijn, de warmte nergens naartoe kan. Die passeert dan opnieuw aan de ketel tot het water van de leidingen wat is afgekoeld.
Dat zorgt ervoor dat de ketel in een veiligheidsmodus zal springen om zichzelf te beschermen tegen de te hoge temperaturen. Gebeurt dat te vaak, dan zal de ketel veel sneller verslijten en kan je al na enkele jaren voor dure kosten staan.
Is er zo’n bypass ingebouwd, dan passeert het water via een alternatieve route voorbij je ketel, zodat het warme water blijft circuleren in je leidingen. Het is met andere woorden een bescherming voor je ketel. Beschikt je CV niet over zo’n bypass, dan moet je te allen tijde minstens één radiator volledig opengedraaid laten – liefst zelfs zonder thermostatische kraan op, zodat de warmte steeds voldoende uitgang vindt.
Je moet op voorhand goed weten met welk soort systeem je aan de slag gaat. Ook Netatmo zegt dat op zijn website – in een wel erg summiere uitleg. Zij spreken hier van een ‘radiator met vrije doorstroom’ maar vergeten wel te vermelden wat het is, of waarom het zo uiterst belangrijk is. Bij deze.
‘Hybride’ verwarmen
Bij ons merkten we dat de ketel nog steeds moeite had met slechts één radiator volledig open; wij hebben daarom drie elementen op strategische plaatsen open staan: twee in de woonkamer (van de vijf) en één in de bureau, naast de kinderkamer. Zo hebben we zelf een soort hybride systeem gecreëerd waarbij de kinderkamer steeds warm genoeg blijft en de overtollige warmte ook altijd weg kan.
Zo blijft onze woonkamer ‘s avonds altijd warm doordat de kinderkamer warmte vraagt en temperatuurschommelingen nog meer beperkt blijven dan wanneer we alleen de thermostaat aanzetten. De restwarmte van de kinderkamer houdt ons met andere woorden ook warm. Minder efficiënt dan wanneer we overal slimme kranen zouden installeren, maar het werkt vooralsnog wonderwel en onze ketel ondervindt geen hinder.
Denken en proberen
Je hebt het ondertussen vast al gemerkt: een slimme thermostaat installeer je niet zomaar. Je moet actief gaan nadenken over hoe jouw systeem in elkaar zit en hoe je wilt dat jouw huis (of appartement) wordt opgewarmd. En je moet testen en proberen, en opnieuw proberen tot jouw systeem in elkaar klikt.
Bij ons kostte het bijna twee maanden (en een vrouw die bijna gek werd van mijn constante bekommernis om onze verwarming, onder meer omdat het met een doorlooptijd van twee maanden toch wel lang duurde vooraleer het algoritme van Netatmo echt slim werd), maar stilaan zien we resultaat: een huis dat altijd comfortabel warm is, op een efficiënte wijze.
Of en hoeveel het ons zal besparen aan gas is moeilijk uit te werken, maar je merkt relatief snel hoe een slimme thermostaat zich aanpast aan jouw specifieke woning en zo economischer kan omspringen met het hele proces.
Het kan gevaarlijk zijn om op àl je verwarmingselementen een slimme kraan te zetten als je verwarmingsinstallatie daar niet op voorzien is
Daarnaast krijg je inzicht in hoe je verbruikt en toont de app je overzichtelijk hoe lang de verwarming juist werkt. Als bonus kan je ook op verplaatsing nagaan of je de verwarming wel hebt uitgezet – of ze net opzetten zodat het lekker warm is wanneer je thuiskomt.
Alles-in-één-oplossing
Wil je wel een slim systeem, maar heb je helemaal geen zin om hier zelf mee aan de slag te gaan, dan kan ik je alleen maar aanraden om eens te spreken met een verwarmingsinstallateur. Die zal je dan een systeem aanraden waarbij zowel de slimme thermostaat als de (slimme) kranen naadloos werken met je CV-ketel omdat ze van hetzelfde merk zijn.
Vaillant is een voorbeeld dat René meermaals aanhaalde, zowel omdat het merk in zijn boek gelijkstaat met kwaliteit, als omdat het gesloten ecosysteem exact op elkaar is afgesteld. Je krijgt dan een ketel mét bypass en bijbehorende slimmigheden, maar het zal je wel enkele duizenden euro’s kosten.
Pro en contra: In een notendop
Voordelen van een slimme thermostaat (op basis van ervaringen met de Netatmo Smart Thermostat)
- Je krijgt controle over de temperatuur per ruimte (indien je slimme radiatorkranen gebruikt)
- Je verwarmt efficiënter omdat de thermostaat rekening houdt met het weer en de isolatie van je huis
- Hoe langer je het gebruikt, hoe efficiënter het werkt
- Het is warm wanneer jij dat wilt (in plaats van dat het nog moet beginnen opwarmen wanneer je de thermostaat opzet)
- Je krijgt inzicht in je verbruik
- Je kan deze bedienen vanop afstand (sommige merken bieden ook geofencing aan: dan weet je thermostaat wanneer er niemand thuis is en zal deze dan ook niet verwarmen)
- Relatief makkelijk te installeren, voornamelijk als je een vaste thermostaat vervangt
- Je bespaart omdat je meer controle hebt over je CV-ketel
Nadelen van een slimme thermostaat
- Met de installatie van een draadloze optie moet je een specialist inschakelen, of erg voorzichtig zijn
- Het instellen van jouw systeem vraagt tamelijk wat trial and error
- Je zal regelmatig moeten bijstellen via de app, zeker in het begin
- Het slimme algoritme heeft soms lang nodig om jouw huis te leren kennen en zo de optimale instellingen te verzamelen – bij ons duurde dit 2 maanden
- Zonder bypass aan je ketel moet er steeds één radiator altijd helemaal openstaan (wanneer je overal slimme kranen gebruikt)
- Zolang de slimme thermostaat jouw huis niet kent, zal je de gevraagde temperatuur voorbij schieten. Hoe dat komt, lees je later in de volledige review van de Netatmo Smart Thermostat
