We denken verkeerd na over zelfrijdende wagens

We denken met zijn allen op een verkeerde manier over slimme mobiliteit. We kijken eerder naar hoe slimme, zelfrijdende wagens zouden inpassen in ons huidige systeem, terwijl we ons er niet van bewust lijken te zijn dat ons huidige systeem simpelweg zal verdwijnen. In de plaats komt een hele nieuwe realiteit.

Hajo Beeckman, Vlaams verkeersexpert en vandaag in dienst op de verkeersredactie van de VRT, mocht onlangs samen met Veva Daniëls, woordvoerder bij het Agentschap Wegen & Verkeer, aanschuiven aan de Humo-tafel om het te hebben over de mobiliteitsmiserie. Vandaag en in de toekomst. Het hele interview kan je lezen via Humo (achter een betaalmuur, sorry). Uit het hele interview bleef me één passage bij:

HUMO: Binnenkort zitten we allemaal in een zelfrijdende auto.

Beeckman «Niet als iederéén er één heeft. De vraag die de overheid zich zal moeten stellen is: moet iedereen per se een eigen zelfrijdende auto hebben?

»In de verkeerskunde heb je de Brever-wet, die zegt dat de gemiddelde mens bereid is om zestig à negentig minuten te besteden aan zijn reistijd. Wordt die reistijd langer, bijvoorbeeld door files, dan gaan ze alternatieven zoeken: op andere momenten vertrekken, thuis werken, of het openbaar vervoer nemen. Alleen gaat die wet ervan uit dat reistijd altijd verloren tijd is, terwijl dat met zelfrijdende auto’s niet meer zo zal zijn. In de file kun je dan om het even wat doen. Dat zou ertoe kunnen leiden dat mensen zich niet meer gaan storen aan files, en dus niet meer naar alternatieven gaan zoeken. Het aantal auto’s, en dus ook het fileprobleem, zal dan alleen maar groeien. Die zelfrijdende auto’s zijn er nog niet, maar de overheid moet er nu al wel over nadenken: de stad zelf zal ook afgestemd moeten worden op dat zelfrijdende verkeer.»

De passage bleef me bij omdat Hajo (if I may) blijk geeft van een, naar mijn idee, weinig overwogen mening. Je merkt al snel dat Hajo als geen ander het Vlaamse verkeerslandschap kent, maar dat hij misschien net iets te weinig bezig is met technologiefilosofie. Die term is nog geen ding, maar ik maak er mijn werk van om hem in te burgeren.

Tot zover mijn stoere praat. Want ik geef toe, ik ben geen verkeerskundige – wat Hajo en Veva wel zijn. En ik geef het toe: momenteel werken we bij Lewis voor ALD Automotive, een mobiliteitsbedrijf dat zich onder andere bezig houdt met leasing – dus ik ben halvelings verplicht een bepaalde bril op te zetten. Maar ik moet toch een openingsstatement kunnen poneren, niet?

Trage wegen, trage regering

En op een heel belangrijk punt moet ik Hajo gelijk geven: onze regering is momenteel (te) weinig bezig met de mobiliteit van de toekomst. Ooit probeerde ik (als journalist) een gesprek aan te knopen met Minister van Mobiliteit Ben Weyts. Om een vriendelijk doch kordate mail terug te krijgen dat de minister hier niet op in wou gaan. Ik krijg nog steeds het gevoel dat de overheid meer werk maakt van bestaande problemen op te lossen dan zich te wapenen tegen de problemen van de toekomst.

Maar dat mensen vanwege zelfrijdende wagens geen oplossing meer zouden zoeken voor stilstaande wagens, dat is wat mij betreft een loos argument. En wel om twee belangrijke redenen: 1) openbaar vervoer wordt overbodig en 2) zelfrijdende wagens zijn (in theorie) onfeilbaar.

Gesloten openbaar vervoer

Laat me beginnen bij het begin. Dit punt werd me ingefluisterd door Miel Horsten (in de TEDxBRUSSELS-sessie die je hieronder terugvindt), CEO van ALD. Hij merkt terecht op dat we tot op de dag van vandaag autostrades bouwen naast spoorwegen. De auto rijdt vreedzaam naast de trein. Ze gaan beiden dezelfde richting op, maar eentje is massaverkeer en de andere is, in essentie,… ook massaverkeer? Twee massa’s die dezelfde kant opgaan, waar slaat dat op?

In de toekomst wordt dat één grote massa. Bekijk het filmpje hieronder als je echt ten gronde wilt weten wat ik bedoel, maar het komt erop neer dat we ons niet langer gaan richten op het traditionele idee van “een gezin heeft een wagen.” Want hoe je het ook draait of keert: onze traditionele Vlaamse geest stelt zich bij een gezin niet alleen kinderen en eventuele huisdieren voor, maar ook minstens één wagen.

Maar binnenkort veranderen we dat perspectief (noodgedwongen) naar een nieuw idee: momenteel denk je bij luchtvaart niet meteen aan merken van vliegtuigen, maar aan luchtvaartmaatschappijen. Met wagens gaan we dezelfde kant op. Openbaar vervoer zal verdwijnen. We gaan autodelen, maar in de brede zin van het woord. Carpoolen wordt de norm, al dan niet met afgesloten compartimenten voor wie toch even op zichzelf wilt zijn. We gaan geen auto meer bezitten, we gaan ze simpelweg gebruiken. Huren als het ware. En het wordt voor iedereen goedkoper. En dat brengt me bij punt twee. (Lees verder onder het filmpje.)

Slim is ook groen

Die wagenparken zullen bestaan uit slimme, groene zelfrijdende wagens. Groen, want de menselijke factor valt voor een groot (en belangrijk stuk) weg. Weg met de patsers, weg met de vloekende wegpiraat. Sensoren regeren en die sensoren voorkomen haast alle ongelukken. Dat is wat Hajo volgens mij over het hoofd ziet: zelfrijdende wagens zullen het verkeer zodanig optimaliseren dat er geen ongelukken meer zijn om het verkeer op te houden.

Wegenwerken worden vooraf ingeprogrammeerd, zodat je slimme wagen daar automatisch rekening mee kan houden. Elke auto wordt een soort openbaar vervoersmiddel op zichzelf. Afzonderlijke units die samenwerken als één groot geheel. L’union fait la force. (Het Belang Van Limburg belichtte dit punt overigens ook enkele dagen geleden.)

Geen ego, geen probleem

Zelfrijdende wagens halen zo de helft van de investeringen weg voor de overheid: die moet niet meer op twee paarden wedden, maar kan de inspanningen focussen op één hyperefficiënte vorm van vervoer. En ze halen alle ego’s uit de vergelijking, dus verkeersagressie is meteen ook iets van het verleden.

Het blijft een natte droom natuurlijk. En ik kan niet garanderen dat mijn idee het effectief zal halen van dat van Hajo, maar mijn technologiefilosofie staat voor positivisme en het herkennen van opportuniteiten. Maar die kansen moet onze regering dan wel durven herkennen én grijpen. En op dat vlak ben ik het eens met Hajo: ze moeten daar dringend uit een ander vaatje gaan tappen. Met de nieuwe verkiezingen in aantocht is dat nu een goed moment.